اهمیت جمع آوری
به دلیل پراکندگی مکانی و زمانی و لزوم یافتن ساز و کارهای مناسب خصوصاً در کلانشهرها، جمع آوری کاغذ و مقوای باطله، به لحاظ اقتصادی و زیست محیطی، امری اجتناب ناپذیر می باشد. در کشورهای صنعتی، فرآیند جمع آوری کاغذهای باطله به صورتی سازمان دهی شده است که از همان ابتدا از ورود کاغذهای مصرف شده به چرخه زباله جلوگیری می شود. اما در کشورهای جهان سوم، با وجود دانش فنی کافی، به دلایل گوناگون از جمله، فقدان سازمان های نظم دهنده، نداشتن احساس مسئولیت صاحبان حرفه های مختلف در قبال مسئله بازیافت، مشکلات دست و پا گیر اداری و بعضاً ناآگاهی عمومی مردم، این فرآیند از نظر اقتصادی، بهداشتی و زیست محیطی به خوبی انجام نمی شود و توجه به امر جمع آوری صحیح کاغذ های باطله را ضروری می سازد. با توجه به وجود مواد با ارزش در ترکیب پسماندهای جامد شهری، که گاهی از آن به عنوان طلای کثیف یاد می شود، متاسفانه جهت جمع آوری آنها هزینه های زیادی به شهرداری تحمیل می شود (۷۵ تا ۸۰%) و غالبا این پسماندها، که می توان با اعمال برنامه ریزی صحیح و فنی مبتنی بر اطلاعات دقیق و قابل اطمینان، نسبت به بازیافت آنها اقدام کرد، در زمین دفن می گردند.
مسئله تفکیک
تفکیک از مبدأ بهترین روش برای تفکیک و جمع آوری زباله های کاغذی در جامعه می باشد. تفکیک زباله‌های کاغذی از سایر مواد زائد، در برگیرنده منافع اقتصادی و زیست محیطی زیادی است. در کشور ما با وجود ۲۰% مواد بازیافتی از قبیل کاغذ، کارتن، پلاستیک، شیشه و فلزات و نیز حدود ۷۰% مواد قابل کمپوست، اتخاذ سیستم بازیافت از مبداء یک تحول اساسی در مدیریت مواد زائد جامد خواهد بود. با استناد به ماده ۴ آئین نامه اجرائی قانون مدیریت پسماندها مصوب سال ۱۳۸۴ هیات محترم دولت مبنی بر جمع آوری تفکیک شده پسماند عادی توسط مدیریت اجرائی پسماند در شهرهای بزرگ با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تا سال ۱۳۹۰، ضرورت اجرای طرح تفکیک ازمبدأ یا بازیافت در کلیه شهرها مشخص خواهد شد. تجربه شهرهای بزرگ کشور مثل مشهد، اصفهان و تهران در این زمینه می‌تواند به عنوان یک خط راهنما عمل کرده و از تکرار تجربه‌های ناموفق جلوگیری نماید . در انجام موفقیت‌آمیز عملیات تفکیک از مبدأ، جلب همکاری تولیدکنندگان زباله اعم از مراکز مسکونی، ادارات، و… بسیار مهم است. لذا آموزش صحیح و تخصصی نقش بسیار مهمی در موفقیت اینگونه پروژه ها دارد.
روشهای فرهنگ سازی
برنامه ریزی برای بازیافت بدون وجود یک سیستم مدیریت پسماند امکان پذیر نمی باشد لذا ابتدا بایستی یک طراحی مفهومی سیستم مدیریت بازیافت صورت بگیرد و سپس برنامه های بازیافت و تفکیک از مبدا را ایجاد نمود. امروزه سیستم های مدیریت ضایعات از دو بخش عناصر موظف و امور پشتیبانی تشکیل شده اند. عناصر موظف در مدیریت جامع ضایعات شامل هشت عنصر می باشد. کاهش در مبدا، تولید، پردازش در محل، جمع آوری، حمل و نقل، بازیافت، دفع و مراقبت های بعد از دفع . عناصر موظف یک سیستم جامع مدیریت رائدات را تشکیل می دهند. البته شکل‌گیری این عناصر نیاز به زمان و رشد همه جانبه در زمینه های مختلف دارد. رسانه‌های جمعی، آموزشهای نظام‌مند در مدارس و ادارات، طراحی برنامه‌هایی به جهت تشویق شهروندان از جمله اهدای هدایای تبلیغاتی و فرهنگی مثل کتاب، بن خرید محصولات فرهنگی در مقابل تحویل حجم مشخصی از کاغذ باطله، قرعه کشی و اهدای جوایز به شهروندانی که در زمینه بازیافت کاغذ بیشترین فعالیت و نقش مثبت را داشته‌اند.
راهکارهای اجرایی مناسب
۱-راهکارهای مربوط به شهروندان: امروزه سازمانهای غیر دولتی یا همان NGO ها در سطح جهان به عنوان پل های ارتباطی بین مردم و دولت و یکی از شاخصه های پیشرفت مدنی جوامع به شمار می روند؛ این سازمانها تشکیلاتی خود جوش، مردمی و دارای ساختاری منسجم با اساسنامه ای مدون هستند که زمینه ای فراهم می کنند تا حضور فعال شهروندان در حل معضلات جامعه و مشارکت آنها در فرآیند تصمیم سازی تحقق یابد..
۲- راهکارهای مربوط به مسئولین: حمایت از کارخانجات مصرف کننده مواد اولیه بازیافتی، عدم صدور مجوز برای تاسیس کارخانجات جدیدی که لااقل بخشی از ماده اولیه مصرفی خود را از منابع بازیافتی تامین نخواهند کرد. بهبود نحوه سیاستگذاری و برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت، استفاده از تجربیات شهرهای پرجمعیت دنیا (مانند توکیو) که موفقیتهای قابل توجهی در زمینه مدیریت شهری داشته اند می تواند راهگشای برنامه ریزان و مدیران کلانشهرها کشورهای در حال توسعه باشد.
۳-راهکارهای مربوط به صنایع: استفاده از تکنولوژی پیشرفته و ماشین آلات مدرن جهت بازیافت بهینه مواد زائد سلولزی، توسعه و بهبود روشهای جمع آوری، تفکیک و بازیافت کاغذهای باطله، آگاهی از امتیازات استفاده از مواد اولیه بازیافتی، استانداردسازی سیستم های کنترل کیفیت کاغذهای باطله در صنایع بازیافت کاغذ در کشور.
